Μουσείο, Αρχαιολογικό Σύρου Πανκυκλαδικό

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου στεγάζεται σε αίθουσες του Δημοτικού Μεγάρου της Ερμούπολης, ενός νεοκλασικού κτιρίου που σχεδιάστηκε από τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλερ. Το μουσείο ιδρύθηκε το 1834-5 και είναι ένα από τα παλαιότερα της Ελλάδας. Ο αρχικός του προορισμός ήταν να στεγάσει τα ευρήματα από όλες τις Κυκλάδες. Με την πάροδο των ετών και την ίδρυση τοπικών μουσείων σε κάθε νησί, ο προορισμός άλλαξε. Σήμερα το μουσείο στεγάζει ευρήματα από τις συνεχιζόμενες ανασκαφικές έρευνες στη Σύρο και τη συλλογή ευρημάτων από τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων, που μεταφέρθηκαν εδώ ως τα τέλη του 19ου αι. Στην πρώτη αίθουσα αμέσως μετά την είσοδο είναι τοποθετημένα τυχαία ευρήματα από τη Σύρο, όπως γλυπτά, επιγραφές και επιτύμβιες στήλες. Τα περισσότερα χρονολογούνται από την ελληνιστική περίοδο. Η δεύτερη αίθουσα του μουσείου φιλοξενεί τα πολύ σημαντικά ευρήματα από τη μεγάλη ανασκαφή στη Χαλανδριανή, στην ανατολική ακτή της Σύρου. Στην τοποθεσία αυτή έχει εντοπιστεί εκτεταμένο νεκροταφείο της πρώιμης εποχής του χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.), όπου ανασκάφηκαν περισσότεροι από 600 τάφοι, ενώ στο λόφο Καστρί έχει έρθει στο φως ένας οικισμός με ισχυρή οχύρωση του 2400-2100 π.Χ. Πρόκειται για έναν από τους πιο σημαντικούς οικισμούς της πρωτοκυκλαδικής περιόδου, στον οποίο, μέσα από την οχύρωση, υπήρχαν σπίτια και εργαστήρια, κυρίως μεταλλοτεχνίας και κεραμικής. Στις προθήκες αυτής της αίθουσας θα έχετε την ευκαιρία να δείτε ορισμένα από τα κινητά ευρήματα που βρέθηκαν στη Χαλανδριανή, πάνω στα οποία στηρίχθηκαν οι γνώσεις μας για τον προϊστορικό πολιτισμό του Αιγαίου. Ανάμεσα στα αγγεία, θα διακρίνετε δύο κύπελλα με σωληνοειδές σώμα και πολύ μεγάλες λαβές, τα οποία οι μελετητές ταυτίζουν με το «δέπας αμφικύπελλον» που αναφέρει ο Όμηρος. Προέρχονται από το Καστρί και χρονολογούνται από την 3η χιλιετία π.Χ. Χαρακτηριστική είναι και η πυξίδα αρ. 177, που βρέθηκε στο νεκροταφείο της Χαλανδριανής. Όλη η επιφάνειά της καλύπτεται με λευκό επίχρισμα και είναι διακοσμημένη με ζωγραφιστά γεωμετρικά σχήματα. Από τα ευρήματα του νεκροταφείου δε λείπουν, βέβαια, και τα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια και αγγεία. Την προσοχή σας αξίζει το χαρακτηριστικό ειδώλιο γυναικείας μορφής (αρ. 356) με τα χέρια διπλωμένα κάτω από το στήθος. Παρ’ ότι τα χαρακτηριστικά της μορφής αποδίδονται με σχηματοποίηση, η αρμονία τους συγκινεί ακόμη και σήμερα. Προσέξτε ακόμη το τηγανόσχημο πήλινο αγγείο (αρ. 152). Τα σκεύη αυτού του είδους είναι από τα πιο αινιγματικά του κυκλαδικού πολιτισμού, αφού ως σήμερα δε γνωρίζουμε τη χρήση τους. Το συγκεκριμένο φέρει στην περίμετρο και στη λαβή μικρά τυπωμένα τρίγωνα, ενώ η διακόσμηση ολοκληρώνεται με εγχάρακτες σπείρες που ενώνονται μεταξύ τους σε μια πολύ όμορφη σύνθεση. Από τον οικισμό στο Καστρί εκτίθενται επίσης αντικείμενα που υποδεικνύουν τις βιοτεχνικές δραστηριότητες των κατοίκων, όπως το λίθινο τριβείο και ο λίθινος τριπτήρας, τμήμα πήλινης χοάνης που χρησιμοποιούσαν για την κατεργασία των μετάλλων, καθώς και δύο χάλκινοι πέλεκεις. Η τρίτη αίθουσα του μουσείου, στη συνέχεια της πρώτης, φιλοξενεί ευρήματα των ιστορικών χρόνων από τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων. Ανάμεσα στις επιτύμβιες στήλες που εκτίθενται, ξεχωρίζει το σωζόμενο τμήμα από μια ανθεμωτή επιτύμβια στήλη του 4ου αι. π.Χ. Προέρχεται από την αρχαία πόλη της Σύρου και φέρει την επιγραφή ΤΙΜΑΓΕΝΗΣ ΔΙΟΝΥΣΟΣ. Στην ίδια αίθουσα θα δείτε πολλές επιτύμβιες στήλες των ελληνιστικών χρόνων, επιγραφές, γλυπτά, και μια προθήκη με έργα μικροτεχνίας από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Μοναδικό εύρημα είναι ένα αιγυπτιακό αγαλμάτιο του ιερέα Ανχάπις από μαύρο γρανίτη. Ανήκει στην περίοδο της 22ης δυναστείας, γύρω στο 730 π.Χ. περίπου. Στην τέταρτη αίθουσα, από το 1998 λειτουργεί μια περιοδική έκθεση αφιερωμένη στον αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα και στο έργο του, στις ανασκαφές και στην ίδρυση του μουσείου της Σύρου. Οργανώθηκε με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τις πρώτες ανασκαφικές έρευνες το 1898 στη Σύρο. Η έκθεση αποτελείται κυρίως από αρχειακά έγγραφα και φωτογραφίες και είναι οργανωμένη σε τέσσερις ενότητες. Η πρώτη ενότητα αφορά τη ζωή και το έργο του Χρήστου Τσούντα, που έβαλε τα θεμέλια της προϊστορικής αρχαιολογίας στην Ελλάδα με τις μεγάλες ανασκαφές του σε νεολιθικές θέσεις στη Θεσσαλία και σε θέσεις της πρώιμης εποχής του χαλκού στις Κυκλάδες. Η δεύτερη ενότητα αφορά τις ανασκαφικές έρευνες του Τσούντα στη Σύρο, όπου από το 1898 διεξήγε συστηματική ανασκαφή στο νεκροταφείο της Χαλανδριανής. Εδώ μπορείτε να δείτε και τα ημερολόγια των ανασκαφών. Η τρίτη ενότητα αφορά την ιστορία ίδρυσης του μουσείου. Τα ευρήματα των ανασκαφών, σύμφωνα με την επικρατούσα τότε συνήθεια, αποστέλλονταν στην Αθήνα, για να εκτεθούν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Με την ενεργό συμμετοχή των κατοίκων της Σύρου, παραχωρήθηκαν το 1899 οι αίθουσες που στεγάζουν ως σήμερα το μουσείο, για να μπορέσουν τα ευρήματα να μείνουν στον τόπο όπου βρέθηκαν. Η τελευταία ενότητα παρουσιάζει φωτογραφίες και ευρήματα από τις ανασκαφές, του Τσούντα στη Χαλανδριανή. Οι φωτογραφίες από τους τάφους και τις οικίες, όπως αποκαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε καλύτερα τα ευρήματα που εκτίθενται εδώ, αλλά και αυτά που είδατε στη δεύτερη αίθουσα. Ανθεμωτή επιτύμβια στήλη του 4ου αι. π.Χ. (Πανκυκλαδικό Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου). Τηγανόσχημο πήλινο αγγείο της 3ης χιλιετίας π.Χ., από τη Χαλανδριανή (Πανκυκλαδικό Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου). Φιάλη με πόδι, της 3ης χιλιετίας π.Χ., από τη Χαλανδριανή (Πανκυκλαδικό Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου).